Po sezonie emeryci i młodzież (pełna wersja)

Uznając turystykę za ważny element strategii gospodarczej UE „Europa 2020”, Komisja Europejska określiła dwa podstawowe założenia jej rozwoju: promocję Europy jako głównej destynacji turystyki światowej oraz przezwyciężenie sezonowości w turystyce, m.in. dzięki aktywizacji młodzieży i osób starszych, uznanych za grupy najbardziej mobilne. Założenia nowej polityki turystycznej przedstawione zostały w dokumencie „Europa – najlepsza destynacja dla seniorów”.

Ważna turystyka

Opracowaniem planu działań na najbliższe dwa lata ma zająć się powołany w Brukseli Zarząd Inicjatywy UE ds. Turystyki Pozasezonowej (EU Low Season Tourism Initiative Board), w skrócie EULSTIB. Jego powołanie wyznacza kolejny etap polityki Komisji Europejskiej.

W 2009 r. Komisja określiła swoje podejście do rozwoju turystyki, definiując nowe ramy działania zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Postawiła przed sobą dwa cele, które realizowane mają być do 2020 r.: po pierwsze utrzymanie pozycji Europy jako lidera w światowym ruchu turystycznym, po drugie przezwyciężenie sezonowego charakteru turystyki i ułatwienie przepływu turystów poza głównym okresem turystycznym.

Do rozmów zaproszono ministrów turystyki państw UE, dołączyli także przedstawiciele władz regionalnych, prywatnego sektora turystycznego oraz organizacji zrzeszających seniorów. W ramach inicjatywy „Calypso – turystyka dla wszystkich” Komisja współfinansowała 10 projektów ponadnarodowych obejmujących 17 państw członkowskich oraz Serbię i Czarnogórę, wspomagających wymianę turystyczną poza sezonem osób narażonych na wykluczenie (młodzież, niepełnosprawni, rodziny o niskim dochodzie).

W 2012 r. program rozszerzono o osoby starsze (Calypso+). W jego ramach sfinansowano m.in. znany program Europe Senior Tourism – dotowane (polskim seniorom dopłacano ok. 130-150 euro) wycieczki do różnych regionów Hiszpanii dla osób powyżej 55. roku życia.

Raport podsumowujący wyniki tych prac „Europa – najlepsza destynacja dla seniorów” dostarcza podstawowej wiedzy o rynku turystyki senioralnej, z uwzględnieniem charakterystyki tej grupy, informuje o skierowanej do nich ofercie turystycznej, możliwościach współpracy z państwami spoza Unii, jak również możliwościach finansowania i wsparcia rządowego.

Skierowany jest do władz i instytucji publicznych, do przemysłu turystycznego i prywatnych udziałowców, jak również do inwestorów, którzy mogą włączyć się w rozwój rynku turystyki seniorów na poziomie narodowym, regionalnym lub lokalnym.

Zmiany gospodarcze i społeczne

Sektor turystyczny, obejmujący prawie 1,8 mln przedsiębiorstw i dający zatrudnienie około 5,2 proc. całkowitej siły roboczej (co stanowi około 9,7 mln miejsc pracy), stymuluje wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia w Unii Europejskiej, a jednocześnie przyczynia się do integracji gospodarczej oraz społecznej. Europejska branża turystyczna wytwarza ponad 5 proc. PKB Unii Europejskiej i wskaźnik ten stale rośnie.

Turystyka stanowi więc trzeci pod względem znaczenia obszar działalności społeczno-gospodarczej w UE, ustępując miejsca handlowi i dystrybucji oraz budownictwu. Musi się jednak przystosować do zmian społecznych, oddziałujących na popyt turystyczny, przede wszystkim do starzenia się Europy. Obecnie ponad 128 mln ludzi zamieszkujących Unię Europejską, czyli blisko jedna czwarta populacji, przekroczyło granicę wieku 55 lat. Ta grupa społeczna, składająca się z osób dysponujących zarówno siłą nabywczą, jak i wolnym czasem, niesie ze sobą ogromny potencjał gospodarczy, ale też, ze względu na swoją specyfikę, wymaga dopasowania ze strony sektora.

Według danych zebranych przez Komisję Europejską, blisko 41 proc. przedstawicieli tej grupy nigdy nie wyjeżdżało poza granice swojego kraju, a tylko siedmiu na dziesięciu seniorów korzystało z krajowej oferty turystycznej. Ten trend można jednak odwrócić.

– Ważne, aby przekonać osoby starsze, że aktywność i zmiana otoczenia mają sens i warte są poniesionych kosztów, że mogą wybrać ofertę, która spełni ich oczekiwania i zapewni im poczucie bezpieczeństwa – mówi Magdalena Kozikowska z Biura Usług Turystycznych Wigra. – Organizujemy wyjazdy od połowy maja do września, ale dla polskiego seniora wciąż decydującym czynnikiem jest cena – dodaje.

Aktywizacja turystyczna osób starszych ma przynieść oprócz efektów gospodarczych (wzrost zatrudnienia, rozbudowa infrastruktury turystycznej, wzrost ruchu turystycznego) poprawę ich samopoczucia, zdrowia i jakości życia oraz utrwalenie w ich świadomości wizerunku Europy jako miejsca bezpiecznego i oferującego ułatwienia w podróżowaniu. Seniorzy chcą swobody w decydowaniu o miejscu i sposobie wypoczynku, ale mają nadzieję na pomoc w szukaniu dobrze przygotowanych i dopasowanych do ich potrzeb pakietów.

Negatywne efekty krótkiego sezonu

Seniorzy ważni są dla sektora turystycznego nie tylko ze względu na swoją liczebność. Jako grupa dysponująca swobodnie czasem wolnym mogą pomóc zniwelować różnice w ruchu turystycznym, który wciąż zbyt mocno zależy od pory roku. Sezonowość stanowi wyzwanie dla europejskiej turystyki i w pewnym stopniu wynika z charakteru sektora turystycznego. Obecnie ogromna część popytu na usługi turystyczne przypada na lipiec i sierpień.

Dane dotyczące liczby noclegów wykorzystanych przez turystów zagranicznych na terenie państw Unii potwierdzają, że szczyt ruchu turystycznego przypada na dwa środkowe miesiące roku (33 proc. wszystkich noclegów), przy 4-5 proc. w niskim okresie turystycznym (od listopada do lutego).

Uzależnienie oferty turystycznej od sezonu nie tylko oddziałuje na przepływ finansów, ale też powoduje nierównomierne wykorzystanie istniejącej infrastruktury i siły roboczej. Tworzone są krótkoterminowe miejsca pracy, w pozostałym okresie zwiększa się bezrobocie. Przewaga turystów w określonych terminach zagraża też środowisku naturalnemu i zaburza rozwój lokalnych społeczności. Sezonowość wymienia się jako jeden z czterech głównych czynników mających negatywny wpływ na przemysł turystyczny.

Kluczowa pozostaje kwestia finansowania przez UE działań wspierających ruch turystyczny poza sezonem. Wprawdzie sektor turystyczny nie został wyszczególniony wśród 11 priorytetów inwestycyjnych na lata 2014-2020, jednak w ramach programów regionalnych UE istnieje wiele możliwości uzyskania dofinansowania.

Po sukcesie Calypso+ Komisja Europejska ogłosiła kolejny konkurs zachęcający do międzynarodowej wymiany turystycznej seniorów oraz osób młodych poza sezonem o budżecie w wysokości 1,8 mln euro. Skierowany był do instytucji samorządowych, organizacji młodzieżowych i zrzeszających seniorów, placówek badawczych i naukowych, a także do biur podróży, touroperatorów oraz małych i średnich przedsiębiorstw z sektora turystyki.

Obok rządów i władz regionalnych, te właśnie podmioty będą miały największy wpływ na rozwój pozasezonowego ruchu turystycznego seniorów i młodzieży i mogą odnieść największe korzyści, jeśli unijny program przezwyciężenia sezonowości w turystyce zakończy się sukcesem.

Ewa Kubaczyk