Mimo powszechnych opinii, że turystyka to jeden z silników napędzających polską gospodarkę, odczuwa się niedosyt wykorzystania jej potencjału. Sposób postrzegania turystyki (zarówno przez urzędników i decydentów, jak i przedsiębiorców) i funkcjonujący system jej organizacji, pomimo słusznych założeń, nie do końca spełnia potrzeby branży i wymaga modyfikacji.
W Unii Europejskiej turystyka postrzegana jest jako konkurencyjna i innowacyjna dziedzina gospodarki, jako czynnik zwiększający spójność terytorialną oraz dynamizujący rozwój regionów. Jednocześnie trakto-wana jest jako dziedzina, wymagająca dużego wsparcia i współpracy ze strony władz wszystkich szczebli.
Czynnikami motywującymi do zmian, akurat teraz, są m.in. nowa perspektywa finansowa UE 2014-2020 oraz rosnąca rola turystyki jako koła zamachowego gospodarki i boom inwestycyjny w polskiej turystyce. Należy pamiętać, że turystyka oddziałuje na wiele sfer: gospodarkę, edukację, zdrowie, które mają istotny wpływ na generowanie przedsiębiorczości i jednocześnie wpływają pozytywnie na życie społeczne.
Polityka turystyczna kraju.
Aktualnie w branży turystycznej odczuwalny jest pogląd o braku aktywnej polityki turystycznej w Polsce. Dominuje anachroniczny sposób myślenia, w którym turystyka jest traktowana jako element rekreacji a nie sektor gospodarki. Jeśli do tego dołożyć wymagające istotnych korekt ustawodawstwo, wybiórcze i chaotyczne realizowanie oficjalnie przyjętych strategii dotyczących turystyki, brak faktycznej współpracy różnych podmiotów i szczebli administracyjnych, a nawet wzajemne zwalczanie się – to można stwierdzić, że „braki” w polityce turystycznej kraju to kluczowy problem gospodarki turystycznej w Polsce.
Należy zaktywizować w praktyce podejście do realizacji polityki turystycznej państwa. Te same działania należy podjąć na szczeblu regionalnym i lokalnym. Następnym krokiem powinno być doprowadzenie do spójności „polityk sektorowych państwa” i integracji ich realizacji z uwzględnieniem rozwoju gospodarki turystycznej w Polsce. W szczególności należy:
• faktycznie traktować turystykę jako sektor gospodarki,
• jasno określić „politykę turystyczną” Polski, i wdrożyć sprawne i efektywne zasady jej realizacji,
• odejść od „myślenia urzędniczego” i w realizacji zadań stosować zasady partnerstwa i wielowymiarowej kooperacji sieciowej,
• przywrócić właściwą rolę turystyce krajowej (w wymiarze ekonomicznym) i społecznej (w wymiarze publicznym). Obecnie większość działań i środków skierowana jest na wspieranie zagranicznej turystyki przyjazdowej, a o Polakach wypoczywających w Polsce „zapominamy”.
• stworzyć system i opracować klarowne zasady finansowania rozwoju turystyki, w szczególności na szczeblu regionalnym i lokalnym – kojarzenia różnych źródeł, zarówno środków publicznych, prywatnych, jak i środków UE,
• zwiększyć aktywność proinnowacyjną turystyki i efektywność współpracy nauki i biznesu.
Usprawnienie systemu promocji i zarządzania turystyką w Polsce.
W Polsce brakuje klarownego i sprawnego systemu promocji i zarządzania turystyką. Stan obecny opiera się na luźno powiązanych ze sobą podmiotach, w szczególności dotyczy to lokalnych i regionalnych podmiotów (LOT-y i ROT-y) występujących najczęściej w roli „petenta” w relacjach z MSiT, POT, a w szczególności z JST. Dodatkowo brak jest odpowiedniego umocowania formalno-prawnego i finansowego ROT i LOT. Niejasne są relacje tych organizacji między sobą, jak i w stosunku do jednostek samorządu terytorialnego. W zapisach ustawowych pominięto produkt turystyczny jako właściwy cel rozwoju.
Należy zwiększyć partycypację samorządów terytorialnych, ROT i LOT oraz nowego, zreformowanego samorządu gospodarczego w kreowaniu i realizacji polityki turystycznej Polski. Należy łączyć nowoczesne rozwiązania oraz środki z różnych źródeł. W ten sposób promocja kraju byłaby bardziej profesjonalna i pełniejsza. Na podobnej zasadzie należy również upodmiotowić funkcjonowanie ROT i LOT oraz ich relacje z władzami regionalnymi oraz podmiotami gospodarczymi i organizacjami branżowymi turystyki. Należy:
• nadać POT właściwą rangę i zmienić formułę jej funkcjonowania, przenosząc ciężar z funkcji wykonawczej na koordynacyjną, tak aby pełniła rolę kreatora i partnera dla działań innych podmiotów w szczególności regionalnych i lokalnych,
• zreorganizować system funkcjonowania POT – ROT – LOT a w szczególności wzmocnić i ustabilizować formalno-prawnie oraz finansowo ROT-y i LOT-y,
• stworzyć system jednoczenia sił i środków, kumulujący istniejący potencjał, wyzwalający i wspierający nowe inicjatywy - prowadzący do integracji działań na rzecz rozwoju turystyki,
• wyzwolić aktywność i chęć współdziałania, również finansowego, wśród podmiotów gospodarczych sektora turystyki (np. PPP w promocji, monitoringu, ewaluacji).
Stworzenie instytucji wspierających rozwój turystyki (centra zarządzania/wspierania/koordynacji/ badawcze, klastry, obserwatoria itp.).
Obecnie w Polsce brakuje narzędzi wspierających rozwój turystyki. Nie ma żadnego spójnego krajowego systemu badań, koordynacji działań a także wspierania inicjatyw.
Należy stworzyć sprawny system wsparcia dla działań i inicjatyw bez względu na ich realizatora. Należy pozyskać do współpracy istniejące instytucje, np. naukowe, społeczne i komercyjne. W tym kontekście można rozważyć również stworzenie systemu opartego na jednostkach odpowiedzialnych za kreowanie i wdrażanie projektów Unii Europejskiej. W szczególności należy:
• zreorganizować obecne funkcjonowanie POT-ROT-LOT - instytucji mających wspierać i kreować rozwój turystyki,
• stworzyć system doboru i kreowania kompetentnych kadr dla turystyki w szczególności osób zajmujących kierownicze stanowiska w jednostkach finansowanych ze środków publicznych,
• określić kryteria i zasady oceny efektywności i ewaluacji działań podejmowanych przez jednostki odpowiedzialne za rozwój i promocję turystyki w Polsce,
• opracować i wprowadzić jednolity system badań rynku turystycznego ze szczególnym uwzględnieniem systemu konsumenckich badań regionalnych,
• dostosować system kształcenia i doskonalenia zawodowego dla potrzeb gospodarki turystycznej,
• stworzyć system gwarantujący turystyce efektywny dostęp i wykorzystanie środków unijnych na rozwój tego sektora gospodarki, z uwzględnieniem aspektów innowacyjności w turystyce.
Reforma roli i funkcjonowania turystycznego samorządu gospodarczego oraz innych pozarządowych organizacji branżowych.
Samorząd branży turystycznej jest słaby, rozproszony, często skonfliktowany. Pomiędzy poszczególnymi organizacjami brak współpracy. Podobna sytuacja dotyczy organizacji pozarządowych działających w sektorze turystyki. Przez to organy władzy nie mają partnera branżowego, co w praktyce przekłada się na brak współpracy na linii administracja publiczna – branża turystyczna. Istniejące kontakty mają charakter incydentalny. Ten stan rzeczy w znaczący sposób hamuje rozwój podmiotów gospodarczych sektora turystyki w naszym kraju i bardzo często blokuje realizacje istotnych zmian systemowych.
Należy podjąć działania kreujące zbudowanie jednolitej krajowej reprezentacji interesów sektora turystyki. Należy przypisać samorządowi gospodarczemu i organizacjom pozarządowym określoną rolę i powierzyć konkretne zadania, jasno określając ich cel. W ten sposób ministerstwo ds. turystyki otrzyma stabilnych i reprezentatywnych partnerów, z którymi będzie można tworzyć następne przedsięwzięcia, rozwijać sektor turystyki i kreować konkurencyjność na rynkach światowych. Główne działania:
• opracować zasady i podjąć harmonijną i partnerską współpracę z organizacjami branżowymi sektora turystyki traktując je jako partnera współodpowiedzialnego za kreowanie i realizację polityki rozwoju polskiego sektora gospodarki turystycznej,
• docenić struktury regionalne i lokalne, dążyć do zwiększenia ich aktywności i wpływu na decyzje i funkcjonowanie organizacji ogólnokrajowych,
• stworzyć uwarunkowania wyzwalające inicjatywę i zaangażowanie podmiotów gospodarczych i szeregowych członków organizacji branżowych.
Współpraca partnerska - silniejsze włączenie JST (władze regionalne i lokalne), branży i nauki.
Współpraca i partnerstwo to chyba najbardziej wyświechtany slogan naszej turystycznej rzeczywistości. Wiele o tym napisano, szczególnie w różnego rodzaju strategiach i planach, wiele się mówi na spotkaniach i deklaruje w oficjalnych wystąpieniach a w praktyce niewiele się robi w tym zakresie.
Motywem przewodnim powinna być współpraca partnerska a więc dążenie do wspólnego, strategicznego i kompleksowego kreowania rozwoju turystyki oraz wypracowanie rozwiązań, które będą pozwalały na faktyczne współuczestniczenie wszystkich firm, organizacji i instytucji współtworzących ofertę turystyczną i kształtujących oblicze tego sektora gospodarki. Należy:
• propagować współpracę międzysektorową (władze, NGO, przedsiębiorcy i ich organizacje) – to nie są systemy przeciwstawne lecz uzupełniające a cel jest wspólny,
• stworzyć warunki (zachęty) do współpracy JST i branży w ramach grup partnerskich,
• zorganizować system wsparcia instytucjonalnego dla NGO sektora turystyki ( w szczególności ROT i LOT – organizacji ustawowo dedykowanych do realizacji części polityki rozwoju turystyki) ,
• aktywizować współpracę nauki i biznesu – projekty B+R,
• wprowadzić systemy monitorowania i ewaluacji podejmowanych działań.
Powyżej zaprezentowane działania nie wyczerpują całości zagadnienia ale są niezbędnym minimum, które należy zrealizować zakładając chęć wykorzystania potencjału polskiego sektora gospodarki turystycznej.
Niektóre spostrzeżenia i propozycje ważne! Ale generalnie tak się nie da. Nie da się na raz złapać kilku srok za ogon.