Turystyka w Unii zeszła na dalszy plan

Podział funduszy unijnych ściśle wiąże się ze Strategią Europa 2020, która zobowiązuje kraje Unii Europejskiej do wspierania rozwoju inteligentnego, zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu. Pod koniec 2011 r. Komisja Europejska określiła przepisy składające się na podstawę prawną dla następnego okresu programowania 2014-2020. Komisja wytyczyła pięć celów, według których będzie realizowany nowy budżet. Należą do nich: zatrudnienie, badania i innowacje, zmiany klimatu i energii, edukacja oraz walka z ubóstwem. Na inwestycje w badania i rozwój planuje się przeznaczenie 3 proc. PKB Unii Europejskiej (17,72 mld w 2011 r.). Wyznaczone przez Komisję cele budżetowe są związane z sektorem turystycznym, ale jedynie pośrednio. Jeżeli to się nie zmieni, branża turystyczna będzie w kolejnych latach borykać się z takimi samymi problemami w pozyskiwaniu funduszy unijnych, jak obecnie. Departament Turystyki przyznaje, że pomimo starań resortu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego i Komisji Europejskiej, turystyka nie znalazła się wśród 11 celów tematycznych, wyznaczonych przez Komisję Europejską i związanych z podziałem budżetu na lata 2014-2020. W kwietniu tego roku Departament Turystyki w Ministerstwie Sportu i Turystyki opracował zadania dla sektora turystycznego na lata 2014-2020. „Podkładką” pod te zadania są dokumenty unijne i krajowe. Zgodnie z nimi m.in. będą dofinansowywane nowo utworzone krajowe biura turystyczne, ośrodki badawcze, zostanie rozbudowany zintegrowany system informacji turystycznej, utworzone będzie oznakowanie „Turystyka wysokiej jakości”, przedsiębiorcom turystycznym będzie udzielane wsparcie instytucjonalne i merytoryczne. W czerwcu miał zostać przedstawiony projekt Ministerstwa Sportu i Turystyki „Miejsce turystyki w nowej perspektywie finansowej UE 2014-2020”, jednak nadal znajduje się on w fazie planowania. Ministerstwo wciąż nad nim pracuje. Szansą na pozyskanie funduszy strukturalnych na rzecz turystyki w przyszłym okresie programowania, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym, jest jej wpisanie w zaproponowane przez Komisję Europejską cele – ucina temat Departament.
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przygotowało już propozycję podziału Funduszy Europejskich na lata 2014-2020. Symulacja podziału środków unijnych została przekazana do innych resortów i samorządów wojewódzkich w pierwszej połowie czerwca br. w postaci dokumentu „Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 – uwarunkowania strategiczne”. 26 czerwca Komisja Europejska na Radzie ds. Ogólnych przedstawiła propozycję, która spotkała się z pozytywnym odbiorem części państw członkowskich. 

Zgodnie z założeniami, większe fundusze mają otrzymać samorządy wojewódzkie, wzrośnie też budżet na innowacyjność, badania naukowe, zatrudnienie i włączenie społeczne. Propozycja jest rozpisana na 11 celów. Niestety turystyka nie figuruje na liście jako odrębny cel. Jest jedynie powiązana z dwoma celami tematycznymi. Co na to Ministerstwo? – Ewentualne wsparcie w zakresie turystyki powinno być traktowane m.in. jako element strategii lokalnych czy też jako element powiązany z kulturą i dziedzictwem kulturowym – dowiadujemy się z Wydziału Prasowego Biura Ministra MRR. – Warto dodać, że cały czas trwają negocjacje w Unii Europejskiej i ostateczny kształt pakietu rozporządzeń do polityki spójności na lata 2014-2020 będzie znany najprawdopodobniej w 2013 r. Turystyka została uwzględniona w COSME (Competitiveness and SME programme, czyli w programie związanym z konkurencyjnością przedsiębiorstw oraz małych i średnich firm). Funkcjonuje jako cel wspierający konkurencyjność i zrównoważony rozwój przedsiębiorstw w swoim sektorze. Budżetu na te działania jeszcze nie ustalono. W okresie 2007-2013 wynosi on 39,5 mln euro. Turystyka jest również wyszczególniona w czterech wnioskach legislacyjnych związanych ze spójnością i rolnictwem, obszarami wiejskimi, pakietami rozwojowymi, twórczą Europą i zewnętrznymi programami finansowania. Wiele zależy też od programów operacyjnych, które mają przygotować państwa członkowskie. – Jeżeli chodzi o wysokość budżetu na lata 2014-2020, na tym etapie tworzenia Wieloletnich Ram Finansowych UE na lata 2014-2020 Komisja nie może udzielić szczegółowych informacji – mówi Laetitia Mazet z Jednostki Wzrostu i Zatrudnienia KE. – Finalna decyzja należy do Rady i Parlamentu. Mamy nadzieję, że zostanie podjęta do końca roku.
Próbując dowiedzieć się czegoś w sprawie podziału środków unijnych od komisarza ds. budżetu UE Janusza Lewandowskiego, usłyszeliśmy, że pytania są zbyt szczegółowe. Od kilku tygodni komisarz nie potrafi znaleźć czasu na poinformowanie mediów, jakie są perspektywy dla turystyki. 

Poprzednio wcale nie było dobrze
Jeden z projektów Strategii Europa 2020, związany z finansowaniem badań i innowacji, „Unia innowacji”, ma za zadanie zwiększyć liczbę nowatorskich usług i produktów, a tym samym przyczynić się do wzrostu gospodarczego i powstania nowych miejsc pracy. Niestety, w Polsce istnieje duży problem ze zdobyciem dofinansowania z Unii na innowacyjne projekty w branży turystycznej. Turystyka przegrywa z takimi dziedzinami, jak medycyna czy informatyka, również ze względu na trudność w wykazaniu innowacyjności projektów turystycznych. Ponadto, dużo więcej funduszy trafia do samorządów niż do przedsiębiorców. W latach 2007-2014 turystyka uzyskała z Funduszy Europejskich ok. 8,5 mld zł, z czego zdecydowaną większością rozporządzają samorządy terytorialne. W teorii inwestycje samorządowe mają rozwijać całą branżę turystyczną, na przykład poprzez poprawę infrastruktury miejsc atrakcyjnych pod kątem architektonicznym bądź przyrodniczym, tak aby stworzyć „grunt” pod inwestycje przedsiębiorców.
W praktyce okazuje się, że niektóre z publicznych inwestycji są po prostu konkurencyjne dla prywatnych przedsięwzięć, a w części województw przedsiębiorcy często nawet nie mogą przystąpić do konkursu o dotacje unijne. Zdarza się też, że projekty samorządowe. mające zwiększyć walory turystyczne danych miejscowości bądź obszarów, tak naprawdę poprawiają jakość życia ich mieszkańców, ale nie przyciągają turystów. Kłopot ze zdobyciem dofinansowania unijnego, zwłaszcza przez małe i średnie przedsiębiorstwa, wynika także z braku wiedzy tych podmiotów, jak to de facto zrobić. Często brakuje im pieniędzy na to, aby zatrudnić zewnętrzną firmę do napisania wniosku o dotacje. Pomoc powinny zapewnić im regionalne i lokalne organizacje turystyczne. Niestety, tak jak Polska Organizacja Turystyczna nie ma kłopotu ze zdobyciem funduszy unijnych, tak LOT-y i ROT-y zostały mocno poszkodowane, jeśli chodzi o wysokość funduszy na budowę struktur. Dlatego właśnie nie są w stanie w wystarczającym stopniu wspierać małych i średnich przedsiębiorstw. MŚP odgrywają istotną rolę dla kondycji ekonomicznej państwa. Wagę inwestycji w MŚP podkreśla wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Antonio Tajani. Według niego, brak odpowiedniego wsparcia dla tego sektora szkodzi gospodarce, stąd konieczność jego rozwijania. 

Dla turystyki odrębny program
Rozdrobnienie turystyki i wspomniane wyżej problemy branży są w dużym stopniu efektem polityki realizowania budżetu unijnego i miejsca turystyki w tym budżecie. Według Marka Migdala, prezesa Forum Turystyki Regionów, Ministerstwo Sportu powinno zadbać o to, żeby powstały projekty dedykowane wprost turystyce. Przez to, że turystyka łączy się z innymi obszarami, uniemożliwia to jej faktyczny rozwój. – W obecnej sytuacji powinno powstać lobby postulujące osobny program dla turystyki – mówi Marek Migdal.
Nie wszystkie państwa członkowskie są zadowolone z kierunku, jaki narzuciła Unia. Pozostaje trochę czasu na to, aby zawalczyć o miejsce turystyki w budżecie.  BW

---

Artykuł otwiera cykl poświęcony nowej perspektywie finansowej UE. Debata na ten temat znajdzie swój finał podczas VI Gremium Ekspertów Turystyki.