Pilot nie zawsze niezbędny

Nowelizacją ustawy zmodyfikowano m.in. art. 30 tej ustawy. Dotychczas wprowadzał on obowiązek, aby touroperatorzy (podlegający obowiązkowi uzyskania wpisu w rejestrze) organizujący wycieczki w kraju i za granicą, w których uczestniczy co najmniej 10 osób realizujących wspólny program, zapewnili uczestnikom:
• usługi przewodnika turystycznego oraz opiekę pilota wycieczek – w przypadku wycieczek w kraju • opiekę pilota – w przypadku wycieczek za granicą. Ewentualne odstępstwa od tej regulacji mogły znaleźć się w umowie.
Po zmianach
Zgodnie z nowymi regulacjami organizatorzy turystyki są obowiązani zapewnić klientom uczestniczącym w imprezach turystycznych opiekę osób posiadających kwalifikacje odpowiednie do rodzaju imprezy (art. 30 ust.3 ustawy o usługach turystycznych). Nie ma przy tym warunku, aby był to pilot wycieczek czy przewodnik turystyczny. O tym, jakie kwalifikacje spełniają warunek „odpowiedniości”, decyduje organizator wycieczki w umowie. Ustawa wprowadza natomiast domniemanie, zgodnie z którym za odpowiednie kwalifikacje uważa się, w zależności od rodzaju imprezy, uprawnienia przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek – o ile umowa nie stanowi inaczej. A zatem jeśli biuro chce wprowadzić odstępstwa od tej zasady uznając, że ze względu na charakter imprezy odpowiednie będzie inne wykształcenie, musi stosowne zapisy zawrzeć w umowie.
Dodatkowo warto wspomnieć o reprezentacji organizatora turystyki wobec jego lokalnych kontrahentów świadczących usługi turystyczne klientom. Można to zadanie powierzyć osobie nieposiadającej uprawnień pilota wycieczek, jeżeli umowa o imprezę turystyczną tak stanowi, a osoba ta nie wykonuje ustawowych zadań pilota (art. 30 ust. 2 ustawy o usługach turystycznych).
Nadal potrzebne pisemne zlecenie
Tak jak do tej pory, organizatorzy turystyki muszą wystawić przewodnikowi turystycznemu lub pilotowi wycieczek pisemne zlecenie, określając w nim miejsce lub obszar oraz czas świadczenia usługi, a także, jeżeli jest to konieczne, upoważnienie do działania w imieniu organizatora w zakresie niezbędnym do prowadzenia imprezy turystycznej (art. 30 ust. 3 ustawy o usługach turystycznych). A zatem, zanim zlecimy pilotowi wycieczek zadania, musimy wystawić mu pisemne zlecenie. Jego brak może być uznany jako świadczący za tym, że pilotowi nie zlecono zadań pilota wycieczek pomimo jego uczestnictwa w imprezie.

---

Wzory umów ograniczą swobodę biur
Projekt rozporządzenia do znowelizowanej ustawy trafił do konsultacji

Na mocy znowelizowanych przepisów ustawy o usługach turystycznych MSiT opracowało projekt rozporządzenia zawierającego wzory umów związanych z zabezpieczeniem organizatorów turystyki.

Joanna Torbé
N owelizacją ustawy o usługach turystycznych, która weszła w życie 17 września, nałożono na Ministra Sportu i Turystyki obowiązek opracowania rozporządzenia określającego wzory formularzy umowy gwarancji bankowej, umowy gwarancji ubezpieczeniowej oraz umowy ubezpieczenia na rzecz klientów. Przygotowane przez ministerstwo wzory nie różnią się znacząco między sobą, a wiele z ich istotnych postanowień jest identycznych. Nie zmienia to jednak faktu, że wejście w życie rozporządzenia znacząco osłabi dotychczas istniejącą swobodę umów. Tymczasem jego projekt jest już gotowy i trafił właśnie do konsultacji.
Tryb uruchamiania środków z zabezpieczenia
Jednym z najistotniejszych elementów opracowanych formularzy jest zawarcie w nich postanowień dotyczących procedury uruchamiania środków z zabezpieczeń finansowych organizatorów turystyki i pośredników turystycznych oraz określenie, jakie dokumenty będą do tego niezbędne.
W uzasadnieniu do projektu wskazano, że głównym celem przepisów ma być zapewnienie możliwości szybkiej reakcji gwaranta lub ubezpieczyciela w przypadku sytuacji zagrożenia interesów ekonomicznych klientów w związku z niewypłacalnością biura podróży.
Na etapie pierwszym kluczową sprawą będzie oświadczenie biura podróży o niewypłacalności, którego treść określona została w rozporządzeniu. Ewentualnie, jeśli brak będzie możliwości uzyskania oświadczenia, o tym, czy zaistniała niewypłacalność, zadecyduje gwarant w porozumieniu z marszałkiem województwa. Jednak warunkiem do podjęcia tej decyzji za organizatora imprez turystycznych będzie zaistnienie takich okoliczności, które w oczywisty sposób będą wskazywały, że przedsiębiorca nie jest w stanie wywiązać się z zawartych z klientami umów, zapewnić pokrycia kosztów powrotu z imprezy i zwrotu wpłat wniesionych tytułem zapłaty za nią. Na podstawie oświadczenia o niewypłacalności (bądź decyzji podjętej przez gwaranta) będzie można uznać, że doszło do niewypłacalności przedsiębiorcy.
Drugi etap zainicjuje działanie marszałka województwa lub samych klientów, w zależności od tego, o jakie środki chodzi. Fundusze na powrót klientów do kraju będą bowiem przekazywane na żądanie marszałka województwa. Natomiast kwoty zwracane konsumentom, którzy zapłacili za imprezę niedoszłą do skutku, lub te zwracane tytułem zwrotu za część wycieczki, która nie została wykonana, będą wypłacane na ich żądanie.
Szkodę wyliczy ubezpieczyciel lub gwarant
Ponadto, we wszystkich wzorach umów uregulowano kwestie wzajemnych relacji pomiędzy ubezpieczycielem lub gwarantem a marszałkiem województwa w zakresie likwidacji szkód, czyli procesu podejmowania czynności, które zmierzają do ustalenia wysokości odszkodowania lub świadczeń przysługujących za powstałą szkodę. Dotychczas bowiem zdarzało się, że obowiązkami w tym zakresie ubezpieczyciele/gwaranci próbowali obciążyć marszałków województw. We wzorach umów wprowadzono zatem postanowienie, zgodnie z którym w przypadku środków przeznaczonych na powrót klientów do kraju za rozliczenie odpowiada marszałek województwa (ponieważ otrzymuje on zaliczkę od gwaranta/ubezpieczyciela), a w przepadku żądań o zwrot należności wpłaconych tytułem imprezy, to ubezpieczyciel czy gwarant będzie odpowiedział za likwidację szkód powstałych w wyniku niewypłacalności biura. Na nim też będzie ciążył obowiązek rozliczenia środków z gwarancji/ubezpieczenia. A zatem to podmiot udzielający organizatorowi turystyki zabezpieczenia będzie tzw. likwidatorem szkody. Po dokonaniu rozliczenia roszczeń szczegółowe zestawienie przekazywane będzie marszałkowi, który wyda dyspozycje do wypłaty należnych klientom kwot.
Kiedy klient otrzyma pieniądze?
W umowach nie wskazano, w jakim czasie powinien zostać rozpatrzony wniosek klienta zawierający żądanie zwrotu części lub całej ceny imprezy. Wprowadzono natomiast postanowienie, zgodnie z którym, jeśli marszałek wyda już dyspozycję do wypłacenia środków, wówczas gwarant/ubezpieczyciel powinien to zrobić w ciągu 30 dni. Niemniej jednak nie ma maksymalnego terminu, jaki powinien upłynąć od dnia zgłoszenia żądania przez klienta o zwrot ceny imprezy do przedstawienia marszałkowi proponowanego przez gwaranta rozliczenia.
Nowe wzory wcześniej niż nowe stawki
Nowelizacja ustawy o usługach turystycznych weszła w życie 17 września. W tym dniu zaczął działać również przepis upoważniający ministra do wydania omawianego rozporządzenia. Aby przyśpieszyć procedury, ministerstwo zaproponowało, aby rozporządzenie weszło w życie w dniu ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Warto jeszcze zauważyć, że nie ma znaczenia fakt, że Ministerstwo Finansów nie opracowało jeszcze rozporządzenia dotyczącego minimalnej wysokości sumy gwarancji bankowej i ubezpieczeniowej na rzecz klientów, które powinno pojawić się w połowie grudnia. Jeśli (a najprawdopodobniej tak się stanie) rozporządzenie zawierające wzory umów wejdzie w życie wcześniej, będą one musiały być stosowane w połączeniu z dotychczas obowiązującym aktem dotyczącym wysokości gwarancji.

---

Wynagrodzenia dla ekspertów od kategoryzacji ustalone
Jest jedno z rozporządzeń związanych z nowelizacją ustawy o usługach turystycznych


Wiemy już, jakie wynagrodzenie otrzyma członek zespołu oceniającego obiekty hotelarskie.
W Dzienniku Ustaw 22 września opublikowano rozporządzenie
MSiT z dnia 14 września 2010 r. w sprawie wynagrodzenia członków zespołów oceniających obiekty hotelarskie (Dz. U. Nr 172, poz. 1167). Upoważnienie do wydania tego aktu nadaje ministrowi art. 38 ust 4c znowelizowanej ustawy o usługach turystycznych. Stanowi on, że wynagrodzenie za ocenę jednego obiektu dla jednej osoby będzie wynosiło nie więcej niż 10 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jednak szczegółowe kwoty wynagrodzenia ma określić rozporządzenie. Na tej podstawie ministerstwo ustaliło, że za przeprowadzenie czynności związanych z oceną obiektu hotelarskiego członek zespołu oceniającego otrzyma wynagrodzenie w kwocie 100 zł. Pieniądze będą wypłacone przez marszałka województwa w terminie 30 dni od dnia przeprowadzenia czynności związanych z dokonaniem oceny spełnienia przez obiekt hotelarski wymagań do zaszeregowania do odpowiedniego rodzaju i kategorii. Wypłata nastąpi na wskazane konto bankowe lub też zostanie pozostawiona do dyspozycji w kasie urzędu marszałkowskiego.
Jak szacuje resort, w skali roku na wynagrodzenia będzie trzeba przeznaczyć 200 000 zł. Choć kwota nie jest duża, Minister Finansów konsultując projekt zauważył, że wyjaśnienia wymaga, czy w budżecie państwa na bieżący rok przewidywane są środki na realizację postanowień rozporządzenia. Ponieważ jednak większość podmiotów, które do tej pory konsultowały projekt zgadzała się ze stawką zaproponowaną przez ministerstwo, rozporządzenie zostało podpisane. Co istotne, weszło ono w życie w dniu ogłoszenia, a zatem obowiązuje od 22 września. JT

---

Zmiany w prawie

PRAWO GOSPODARCZE
Jesienią Ministerstwo Gospodarki przedstawi projekt ułatwień dla firm. Planowane zmiany przepisów mają ułatwić i uprościć regulacje związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Resort gospodarki planuje zdjąć z przedsiębiorców czasochłonne i kosztowne obowiązki informacyjne, wprowadzając w miejsce zaświadczeń oświadczenia (np. zamiast zaświadczenie o niekaralności będzie wystarczało oświadczenie zainteresowanego).

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ
UE chce pomóc przedsiębiorcom. KE zapowiedziała, że zmniejszy koszty administracyjne, które spoczywają na przedsiębiorstwach na mocy przepisów UE. Pierwotnie obciążenia miały być zmniejszone o ¼ ale zgodnie z oświadczeniem Komisji być może nawet uda jej się zredukować o więcej niż 25 proc. Szacuje się, że unijne i krajowe formalności administracyjne, jakich dopełnić muszą co roku przedsiębiorstwa, kosztują firmy około 124 mld euro rocznie. Nowe przepisy służące zmniejszeniu formalności administracyjnych w UE mają przynosić europejskim firmom oszczędności rzędu 40 mld euro rocznie.
W Estonii zapłacimy euro? Komisja Europejska zaproponowała z dniem 1 stycznia przyszłego roku rozszerzenie strefy euro o Estonię. W ostatnich latach do strefy euro przystąpiły: Słowacja (2009), Cypr i Malta (2008) oraz Słowenia (2007).

LOTNICTWO
Parlament Europejski zaostrza prawo dotyczące badania przyczyn wypadków w lotnictwie cywilnym. Nowe rozporządzenie PE m.in. usprawni procedury dostępu i przekazywania list pasażerów przebywających na pokładzie oraz nałoży na pasażerów obowiązek wskazania osoby, którą należy powiadomić w razie wypadku. Przepis, którego ostateczne brzmienie zostało już uzgodnione z państwami członkowskimi, wejdzie w życie 20 dni po opublikowaniu.
Zmieni się tryb uiszczania opłat. 10 września Trybunał Konstytucyjny (P 44/09) uznał, że pobieranie pieniędzy za nadzór i kontrole posiadacza certyfikatu lotniska jest niezgodne z konstytucją. Chodziło o rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 8 września 2003 r. w sprawie opłaty lotniczej (punkt 5 w części IX tabeli Nr 2 załącznika) w zakresie, w jakim dotyczy opłaty rocznej za prowadzenie ciągłego nadzoru oraz doraźnych i bieżących kontroli posiadacza certyfikatu lotniska. Zdaniem TK zaskarżony przepis częściowo wykracza poza upoważnienie ustawowe zawarte w art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze i w związku z tym narusza art. 92 ust. 1 konstytucji. W świetle przepisów konstytucji nie jest dopuszczalne uregulowanie w rozporządzeniu rocznego cyklu płatności analizowanej opłaty oraz to, że ma ona być wnoszona "z góry". Takie regulacje powinny znaleźć się w ustawie.

REGIONY
Trawniki nietykalne? W dniu 20 września 2010 r. wchodzi w życie ustawa o zmianie ustawy – Kodeks wykroczeń z 22.7. 2010 r. (Dz.U. Nr 152, poz. 1017). Zmianie podlega przepis art. 144 kodeksu wykroczeń. Zmierza ona w kierunku uzyskania możliwości nieskrępowanego korzystania z terenów przeznaczonych do użytku publicznego – w szczególności zieleńców i trawników. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że przewidywana zmiana czerpie swoje źródła z praktyki krajów Europy Zachodniej, gdzie nagminnym zachowaniem jest korzystanie z miejskich trawników lub zieleńców w celu odpoczynku. W aktualnym stanie prawnym przepisy kodeksu wykroczeń penalizują sytuacje korzystania z trawników i zieleńców traktując te zachowania jako wykroczenie.
Ustawa o sporcie w połowie października. W dniu 16 października wejdzie w życie Ustawa o sporcie. Przestaną z kolei obowiązywać dwa akty prawne: Ustawa z 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (Dz. U. z 2007 r. Nr 226, poz. 1675, ze zm.) oraz Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o sporcie kwalifikowanym (Dz. U. Nr 155, poz. 1298, ze zm.). Zdaniem ustawodawcy, poprzednie akty nie były ze sobą spójne, a uregulowanie powinno być bardziej ogólne. W założeniu zatem nowa ustawa ma zawierać jedynie podstawowe regulacje ograniczone do niezbędnego minimum. W październiku zatem zniknie obowiązek noszenia przez dzieci kasków. Zmianie ulegną zasady związane z zapewnieniem bezpieczeństwa w górach i nad wodą.

PRAWO PRACY
Nie wiadomo, jakie pensje trzeba będzie wypłacać w 2011. Pomimo tego, że termin na ogłoszenie wysokości minimalnego wynagrodzenia w 2011 już minął, nadal nie wiemy, jaka będzie minimalna pensja w przyszłym roku. Podmioty negocjujące w ramach Komisji Trójstronnej uzgodniły jej wysokość na 2011 rok na kwotę 1 408 zł brutto. Na taką stawkę nie zgodził się jednak rząd, który proponował kwotę 1 386 zł. W związku z tym, w dalszym ciągu nie wiadomo, o ile będzie trzeba podnieść (w drodze aneksu do umowy o pracę) wynagrodzenie pracowników, którzy w tym roku otrzymywali minimalną pensję.

---

Porady

Klientowi rezerwującemu wycieczkę przez internet podajemy zawsze wszystkie elementy umowy o imprezę turystyczną. Czy można zatem uznać, że tym samym zawarliśmy z nim umowę w formie pisemnej, czy też musimy wysłać mu ją pocztą? Chcielibyśmy ograniczyć te procedury.

Kwestie związane z zawieraniem umów o imprezę turystyczną za pośrednictwem internetu budzą wiele wątpliwości i są zagadnieniem obszernym. Problemem jest chociażby charakter przekazu od organizatora imprez turystycznych, a zatem to, czy składa on potencjalnym klientom ofertę, czy też tylko zaproszenie do ich składania. Odnosząc się jedynie do meritum zadanego pytania, należy zwrócić uwagę na art. 14 ust. 1 ustawy o usługach turystycznych, który stanowi, że umowa o świadczenie usług turystycznych polegających na organizowaniu imprez turystycznych wymaga formy pisemnej. Aby wyjaśnić, co rozumiemy przez zawarcie umowy w formie pisemnej, należy sięgnąć do przepisów kodeksu cywilnego, w szczególności zaś do art. 78. Zgodnie z nim, abyśmy mogli mówić o zachowaniu formy pisemnej, wystarczające jest złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana tego typu dokumentów, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub takich, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany. Istnieje także możliwość zawarcia umowy w formie pisemnej za pośrednictwem internetu, ale dzieje się tak tylko wtedy, gdy jest ona opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Jedynie użycie takiego podpisu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Obecnie zawieranie w ten sposób umów przez internet pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem zdarza się niezwykle rzadko, z uwagi na to, że konsumenci z reguły nie posiadają kwalifikowanego podpisu (z uwagi na duży koszt), którym mogliby sygnować umowy podpisywane online.
A zatem, aby umowa o imprezę turystyczną miała formę pisemną, należy wysłać ją konsumentowi w formie papierowej i uzyskać jego własnoręczny podpis na dokumencie. Dopiero taka umowa będzie uznawana za zawartą na piśmie.
Warto jednak zauważyć, że choć przepisy wymagają, by umowa o imprezę turystyczną została zwarta na piśmie, nie oznacza to, że niedochowanie tego warunku czyni ją nieważną. Niemniej jednak wiążą się z tym liczne utrudnienia m.in. natury dowodowej. Najwłaściwszym zatem i najbezpieczniejszym dla organizatora imprezy turystycznej zachowaniem będzie wysłanie klientowi umowy w formie papierowej.

Jesteśmy niewielką firmą oragnizującą wyjazdy turystyczne. Jakiś czas temu postanowiliśmy sfinansować pracownikom naszego biura kurs języka angielskiego. Odbywa się on od września tego roku i zgodnie z harmonogramem zajęć ma kończyć się egzaminem sprawdzającym ich umiejętności językowe. Czy nowe przepisy zobowiązują nas do tego, aby przed takim sprawdzianem udzielić pracownikom urlopu szkoleniowego?

W przeciwieństwie do dotychczasowych przepisów prawo do urlopu szkoleniowego co do zasady przysługuje tylko pracownikom przystępującym do egzaminów wymienionych w przepisach Kodeksu pracy.
Urlop szkoleniowy dotyczy tych pracowników, dla których podnoszenie kwalifikacji wiąże się koniecznością przystąpienia do: egzaminów eksternistycznych, egzaminu maturalnego, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe oraz egzaminu dyplomowego. Wymiar urlopu wynosi 6 dni, z wyjątkiem egzaminu dyplomowego, na który pracownikowi przysługuje 21 dni urlopu. A zatem pracodawca, który z własnej inicjatywy organizuje kurs angielskiego nie musi udzielać pracownikom dodatkowego urlopu szkoleniowego.

Od wielu lat pracuję jako pilot wycieczek zagranicznych. Przyznam jednak, że ostatnie wydarzenia na rynku turystycznym, a konkretnie upadek firmy Selectours mocno mnie zaniepokoiły. Zacząłem zastanawiać się, czy jeśli biuro podróży, z którym łączy mnie umowa upadnie, to czy muszę nadal świadczyć na jego rzecz usługi, jeśli akurat jestem z wycieczką zagranicą. Czy w naszych przepisach prawnych istnieją przepisy regulujące te kwestie?

Należy zacząć od tego, że istnieje bardzo niewiele sytuacji, które pozwalają pilotowi zostawić klientów biura podróży i zaniechać opieki nad nimi. Nie zwalnia go z tego, co do zasady np. zaistnienie zjawisk spowodowanych siłą wyższą, które mogą spowodować przedłużenie pobytu poza granicami kraju. W sytuacji upadłości biura normy prawne nie obligują pilota do kontynuowania opieki nad klientami organizatora wyjazdu. Jest to jedna z bardzo nielicznych sytuacji, gdy pilot uprawniony jest do rezygnacji ze świadczenia usług na rzecz kontrahenta, którym jest organizator turystyki (wyjątkiem jest sytuacja, w której otrzymał on „z góry” wynagrodzenie za świadczone usługi). Pilot nie ma bowiem w takim wypadku pewności, że otrzyma wynagrodzenie za wykonywane usługi. Warto jednak podkreślić, że zadane pytanie wiąże się z zasadami etyki wykonywania tego zawodu. W literaturze wskazuje się, że pilot może zaniechać opieki, ale jeśli zdecyduje się na dalszą opiekę nad klientami, to będą to działania nadobowiązkowe, z pewnością pomocne w tworzeniu „swojej marki’ (K. Borkowski ‘Etyka pilota wycieczek”, s. 48 [w:] Etyka przewodników turystycznych i pilotów wycieczek, Zygmunt Kruczek – red., Kraków 2010). Można zatem powiedzieć, że niepozostawienie klientów „samym sobie” z dużym prawdopodobieństwem zaprocentuje w przyszłości.