Pięć zasad prawidłowego rozliczania VAT-u

Każdy przedsiębiorca, którego roczny obrót przekroczy 50 tys. zł, ma obowiązek płacić podatek od towarów i usług. Przy mniejszym obrocie, aby skorzystać z możliwości odliczenia podatku naliczonego i przekazania tego uprawnienia na odbiorcę towaru lub usługi, można stać się jego płatnikiem dobrowolnie. Rozliczanie VAT więc to dla wielu firm comiesięczny lub cokwartalny rytuał. Mimo to u wielu przedsiębiorców z branży turystycznej mogą pojawić się jednak wątpliwości związane z procesem rozliczania. Kiedy powstaje obowiązek podatkowy? Co zaliczamy do usług turystyki? Jak ustalić miejsce ich świadczenia? Aby prawidłowo rozliczać się z urzędem skarbowym, należy znać odpowiedź na wszystkie te pytania.

1) Przeanalizuj, w jakich sytuacjach powstaje obowiązek podatkowy
Ogólna zasada mówi, że obowiązek podatkowy w zakresie VAT powstaje z chwilą wydania lub wykonania usługi, a więc w momencie utraty swobodnego dysponowania towarem przez sprzedawcę. Musisz jednak pamiętać, że realizacja usługi powinna być potwierdzona fakturą. Dlatego też obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej wystawienia, nie później jednak niż w siódmym dniu, licząc od dnia wydania towaru bądź wykonania usługi. Dotyczy to również faktur za częściową realizację usługi równoznacznych z otrzymaniem części płatności, np. zadatku, zaliczki lub raty, dla których obowiązek podatkowy powstanie wyłącznie w stosunku do kwoty tej należności, a nie od wartości całej umowy. W ustawie znajdują się też regulacje dotyczące szczególnych momentów powstawania obowiązku podatkowego, gdyż w niektórych sytuacjach pojawia się on w innym momencie, niż wynikałoby to z przedstawionych zasad.
Zdefiniowanie pojęcia usług turystycznych jest dość trudne. Nie definiują go ani przepisy ustawy o VAT, ani Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług. Z ustawy o usługach turystycznych wynika, że obejmują one obsługę przewodnicką, hotelarską oraz wszystkie inne usługi świadczone turystom lub odwiedzającym. PKWiU określa elementy organizowania wycieczek z kompleksowym programem imprez, jednak przyjmuje się, że usługami turystyki mogą być również świadczenia klasyfikowane w odrębnych grupach, a które niewątpliwie w powszechnym rozumieniu słowa „turystyka” są jej usługami. Należy zwrócić też uwagę, aby wszystkie części składowe usługi kompleksowej były opodatkowane jako całość. Nie jest dopuszczalne dzielenie i wyodrębnianie elementów takie jak transport czy obsługa gastronomiczna i oddzielne ich opodatkowywanie.

2) Sprawdź, kiedy należy stosować procedurę opodatkowania marży
Usługi turystyki obejmują specyficzny zakres świadczeń realizowanych na terytorium dwóch lub więcej państw. W takim przypadku jesteśmy zobligowani do poniesienia kosztu z tytułu VAT w różnych krajach. Przedsiębiorcy mogą liczyć na zwrot tego podatku, jednak wymaga to składania wniosków oraz poniesienia czasu oczekiwania. Aby ułatwić przepisy unijne, a tym samym przepisy państw członkowskich, wprowadzono możliwość opodatkowania marży dla usług turystyki. W ten sposób obłożona VAT jest tylko część usługi, która stanowi wynagrodzenie podatnika.
W Polsce warunki te regulują przepisy art.119 ustawy o VAT. Zgodnie z nimi, aby usługi mogły być opodatkowane według szczególnej procedury, podatnik je świadczący musi mieć siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Polski, musi też działać na rzecz nabywcy we własnym imieniu i na własny rachunek, a nabywane przez niego towary i usługi powinny służyć bezpośredniej korzyści turysty. Ważnym elementem jest również prowadzenie ewidencji, z której wynikają kwoty wydane na nabycie towarów i usług od innych podmiotów dla bezpośredniej korzyści turysty oraz posiadanie dokumentów, z których one wynikają. W tym przypadku podstawą opodatkowania jest marża pomniejszona o kwotę należnego podatku. Rozumie się przez nią różnicę pomiędzy kwotą należności, którą musi zapłacić klient, a ceną nabycia przez podatnika świadczącego usługę towarów i usług od innych podmiotów dla bezpośredniej korzyści turystów (np. transport, zakwaterowanie, wyżywienie, ubezpieczenie). W przypadku, kiedy twoja firma spełnia łącznie wyżej wymienione warunki, nie ma możliwości wyboru formy rozliczeń, gdyż z art. 119 ust. 1 i 3 ustawy wynika, że po ich spełnieniu podatnik musi stosować opodatkowanie marży.

3) Będąc pośrednikiem, zwróć uwagę na podstawy swojej działalności
Jeśli jesteś pośrednikiem, w zależności od rodzaju sprzedaży mogą cię dotyczyć dwa rodzaje opodatkowania. Pośrednicy kupujący usługi turystyczne, a następnie sprzedający je we własnym imieniu i na własną rzecz, również świadczą usługi turystyczne, o których mowa w ustawie, ze wszystkimi tego konsekwencjami (a więc mogą stosować procedurę opodatkowania marży przy odsprzedaży takich usług). Jeśli jednak sprzedają usługi w imieniu i na rzecz innych podmiotów działających np. na podstawie umowy przewidującej wynagrodzenie w formie prowizji, to nie są one uważane za usługi turystyki na gruncie VAT. W takich wypadkach nie mogą też podlegać szczególnej procedurze opodatkowania marży, co wynika wprost z art. 119 ust. 3 pkt. 2 ustawy o VAT.

4) Koniecznie ustal miejsce, w którym świadczona jest usługa turystyki
W zależności od miejsca świadczenia usługi powstaje obowiązek jej opodatkowania w danym kraju.
W Polsce opłacie VAT podlegają tylko te czynności, których miejsce świadczenia znajduje się na terytorium naszego państwa. Dotyczy to jednak tylko usług, od których potrącenia są naliczane na zasadach ogólnych, gdyż w przypadku korzystania ze szczególnej procedury opodatkowania według marży miejscem świadczenia jest terytorium kraju, w którym oferujący usługę ma stałe miejsce prowadzenia działalności, siedzibę lub miejsce zamieszkania.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że miejscem świadczenia usługi przez przedsiębiorcę posiadającego oddział lub przedstawicielstwo w innym państwie jest terytorium właśnie tego kraju (a nie siedziby podatnika). To samo dotyczy pośredników opierających opodatkowanie swej działalności na szczególnej procedurze opodatkowania marży, którzy podlegają opodatkowaniu w państwie, w którym touroperator ma stałe miejsce prowadzenia działalności.

5) Pamiętaj o szczególnej procedurze opodatkowania marży
Do usług, dla których stosuje się opodatkowanie od marży, czyli wtedy, gdy składowe tych usług są nabywane od innych podatników dla bezpośredniej korzyści turysty, należy stosować podstawową stawkę VAT, czyli 23 proc. Jednak problem może wystąpić w przypadku próby ustalenia stawki dla usług własnych, świadczonych przez daną firmę i składających się na kompleksową usługę turystyczną. W takim przypadku należy oddzielnie opodatkować usługi własne i usługi obce.
Przy stosowaniu rozliczenia opodatkowania VAT na zasadach ogólnych podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Jednak według art. 119 ust. 4 ustawy o VAT w przypadku stosowania szczególnej procedury opodatkowania marży nie przysługuje prawo do obniżenia podatku. Jeżeli jednak firma świadczy usługi turystyczne, to ma ona prawo do odliczenia VAT związanego z wydatkami ogólnozakładowymi w pełnej wysokości, gdyż ustawa dotycząca procedury szczególnego opodatkowania marży nie ma w tym przypadku zastosowania.
Szczególna procedura opodatkowania marży wymaga odmiennego dokumentowania sprzedaży usług turystyki. W takim wypadku należy wystawiać faktury VAT marża. Różnicą w tych fakturach jest fakt, że podatnicy nie wykazują w nich kwoty podatku. Wpisują za to kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem. Dane, które powinny znaleźć się na tej fakturze, określone zostały w § 5 ust. 8 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 212, poz. 1337 z późn. zm.).

---

Zapytaj eksperta
Anna Wyrzykowska, doradca podatkowy, właścicielka kancelarii, specjalistka w dziedzinie podatków pośrednich i bezpośrednich

Na co właściciele biur podróży powinni zwrócić uwagę, rozliczając się z podatku VAT?

Istnieje kilka tak zwanych podatkowych niedogodności, na które należy zwrócić uwagę, rozliczając się z VAT. Najtrudniejsze zadanie stojące przed biurami podróży na gruncie ustawy to przede wszystkim konieczność podzielenia usług opodatkowanych marżą od opodatkowanych na zasadach ogólnych. Problem sprawia również sortowanie każdej wykonywanej usługi pod względem klasyfikacji statystycznej PKWiU. Usługi niesklasyfikowane w tych przepisach należy segregować według rozporządzeń unijnych, co jest dodatkową komplikacją dla podatnika. Należy również pamiętać o tym, aby prawidłowo zinterpretować ustawową definicję usług dla bezpośredniej korzyści turysty.

Czy szczególna procedura opodatkowania marży jest korzystna dla podatników branży turystycznej?

Opodatkowanie od świadczenia usług turystyki według marży jest wyjątkiem od zasad ogólnych i ma stanowić udogodnienie dla podmiotów świadczących usługi turystyczne (organizatorów turystyki). Ta forma opodatkowania jest korzystna dla branży. Jednak wprowadzenie tej procedury nie zmieniło istoty problemu. Nadal pojawiają się zdania, że zastosowane opodatkowanie według marży nie rozwiązuje problemu braku prawidłowego opodatkowania branży turystycznej.

W jakich przypadkach nie należy stosować opodatkowania marży?

Z opodatkowania marży nie mogą korzystać podmioty niespełniające ustawowych warunków zawartych w art. 119 ust. 2 uVAT. Ustawodawca nie użył w treści przepisu słowa „może” tylko „stosuje się”, co oznacza, że podatnik nie ma możliwości wyboru pomiędzy opodatkowaniem na zasadach ogólnych (art. 29 uVAT) a opodatkowaniem na zasadach szczególnych (art. 119 uVAT). Przedsiębiorca musi naliczać podatek według specjalnej procedury opodatkowania marży w każdym przypadku, w którym przedsiębiorca ma siedzibę na terytorium kraju, działa na rzecz nabywcy we własnym imieniu i na własny rachunek, nabywa towary dla bezpośredniej korzyści turysty, a także prowadzi ewidencję z dokumentami, z których wynikają kwoty wydatków.