Jak bezpiecznie wystawiać weksel

Przede wszystkim należy pamiętać, że weksel jest papierem wartościowym. Ten, kto go wystawia (tresant, dłużnik), zobowiązuje bezwarunkowo siebie lub inną osobę do zapłaty określonej sumy pieniędzy komuś wskazanemu w tym dokumencie (remitentowi). Treść weksla jest ściśle ustalona przez prawo. Począwszy od 1 stycznia 2007 roku nie ma jednak jednego, urzędowego blankietu wekslowego. Te używane dzisiaj są wytworem prywatnym – wystarczy, że spełniają określone w ustawie wymogi. Rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje: weksle trasowane (osoba A zobowiązuje się, że osoba B zapłaci osobie C) i własne (osoba A zobowiązuje się B, że zapłaci). Jednak najczęściej stosowany w branży turystycznej jest weksel niezupełny, czyli taki, w którym nie wszystkie elementy zostały uzupełnione już w chwili jego podpisywania. Taki dokument, który w chwili zawierania, nie ma wszystkich niezbędnych ustawowo elementów, nazywamy wekslem in blanco. Dlaczego tak się dzieje? Organizator turystyki chce mieć pewność, że pracujący dla niego agent przekaże mu pieniądze od wykupujących wycieczki klientów. Jednak w chwili zawierania umowy agencyjnej żadna ze stron nie wie jeszcze, jaka będzie to kwota. Nie oznacza to jednak, że jedyną możliwą w takim przypadku formą weksla jest tzw. weksel goły, czyli opatrzony wyłącznie podpisem wystawcy. 

1 Nie podpisuj „gołych” weksli – wpisz dane wiadome w dniu zawierania umowy
Weksel jest umową. Nie należy podpisywać umów, w których praktycznie żaden z warunków nie został sprecyzowany. Organizatorzy turystyki, wzorując się na bankach, często podsuwają do podpisu chcącym z nimi współpracować agentom niewypełniony wzór weksla: Nie należy podpisywać takich zobowiązań, ze względu na ilość czynników, które mogą obrócić się przeciwko wystawcy.
Czasem zdarza się jednak tak, że nasz partner biznesowy będzie się domagał niemal całkowicie nieuzupełnionego weksla, powołując się na swój wewnętrzny firmowy regulamin. Dla wystawcy nie powinien być to żaden argument. Przede wszystkim – tak skonstruowane regulaminy są najczęściej kopią wytycznych w instytucjach bankowych. W przypadku umowy między dwoma przedsiębiorcami sprawa wygląda zupełnie inaczej, a ryzyko wypełnienia weksla niezgodnie z wcześniejszymi ustaleniami niebezpiecznie wzrasta. Należy więc wpisać wszystkie dane znane w chwili wypełniania weksla. Nie należy wierzyć również mitowi, jakoby ważny był tylko taki weksel, który w całości jest wypełniony jednym długopisem. Żaden artykuł prawa wekslowego nie podaje takiego przepisu. Skoro w chwili wystawiania weksla zna się zarówno miejsce, jak i datę jego wystawienia oraz dane odbiorcy – bezpieczniej jest je uzupełnić. Stanowi to pewne zabezpieczenie na wypadek, gdyby weksel dostał się w niepowołane ręce. Stanowi również podstawę do powiązania weksla z umową wekslową. Data i miejsce wystawienia oraz dane remitenta powtarzające się na obu tych dokumentach pomagają przy ustaleniu ich powiązania. 

2 Sporządź umowę wekslową, która określi warunki wypełnienia weksla
Porozumienie, będące doprecyzowaniem warunków weksla, chroni wystawcę weksla in blanco przed uzu- pełnieniem dokumentu niezgodnie z wcześniejszą umową. Zobowiązanie co do sposobu wypełnienia weksla powinno pozostać złożone u wystawcy weksla, bowiem to on będzie się ewentualnie na nie powoływał. Zgodnie z obowiązującym prawem „obowiązek udowodnienia, że weksel został wypełniony niezgodnie z zawartą umową, spoczywa na pozwanym” (orzeczenie SN 02.05.1930 r., C.II 97/30). Porozumienie można wypisać na odwrocie weksla, ale należy wówczas sporządzić i uwiarygodnić jego kopię. Podpisanie porozumienia wekslowego, zwanego tez umową wekslową leży więc właściwie wyłącznie w interesie wystawcy. 

3 Broń swojego prawa do niepodpisywania „gołego” weksla
Najczęściej stosowaną formą zabezpieczania umowy pomiędzy touroperatorem a agentem turystycznym jest weksel niezupełny. Niezupełny, czyli taki, w którym nie wszystkie elementy zobowiązania zostały wpisane w chwili podpisywania tego dokumentu przez wystawcę. Na co może powoływać się agent, który nie chce podpisywać takiego zobowiązania? Odrzuciwszy argument o wewnętrznych regulaminach, można powołać się na dobro obu stron. Weksle in blanco niosą zagrożenie nie tylko dla dłużnika, który słusznie może obawiać się o późniejsze wypełnienie opatrzonego jego podpisem dokumentu. Również operator turystyki, który przyjmuje goły weksel, obarcza się dużą odpowiedzialnością jego przechowywania. W przypadku utraty weksla płatnego na okaziciela, gdy ktoś wypełni go niezgodnie z wcześniejszą umową, będzie zobowiązany zwrócić wystawcy różnicę poniesionych przez niego kosztów. 

4 Zablokuj indos, aby uchronić się przed wypełnieniem weksla niezgodnie z umową
Czasem zdarza się, że odbiorca weksla sprzedaje go. Wtedy prawa do odbioru należności przechodzą na nabywcę. Problem w tym, że choć ma on ustawowy obowiązek dowiedzenia się, jakie były warunki wystawienia weksla – nie zawsze tego obowiązku dopełnia. W ten sposób oświadczenie z podpisem wystawcy o bezwarunkowym wypłaceniu dowolnej sumy pieniędzy może być uzupełnione na kwotę, która znacznie przewyższa pierwotne ustalenia. Już samo podpisanie weksla in blanco niesie za sobą ogromne ryzyko. Jednak przy niezablokowanym indosie – wzrasta ono ogromnie. Aby zablokować indos wystarczy dodać klauzulę „nie na zlecenie” – wtedy wierzyciel traci możliwość sprzedaży weksla. Klauzula ta jest ważna szczególnie w przypadku weksli in blanco. Może
się zdarzyć bowiem taka sytuacja, w której indosariusz (nabywca weksla) wypełnia go niezgodnie z pierwotnymi ustaleniami. 

5 Domagaj się zwrotu spłaconego weksla, aby mieć pewność, że nie zostanie ponownie użyty
W praktyce użycie weksla najczęściej jest traktowane jako ewentualne zabezpieczenie organizatora wycieczek przed nieuczciwymi agentami, którzy chcieliby sprzeniewierzyć pozyskane od klientów środki. Raz podpisany weksel jest więc przechowywany aż do zakończenia współpracy. Wtedy, jeśli pomiędzy stronami nie ma konfliktu o podłożu finansowym, wraz z zakończeniem umowy – niszczy się weksle. Bardzo ważne jest w tej sytuacji jedno – przy zniszczeniu weksla powinien być jego wystawca. Nieodebranie weksla, przy jednoczesnym niezaznaczeniu na nim spłaty zobowiązania, stwarza niebezpieczeństwo sprzedaży dokumentu i wystawienia roszczenia przez jego nowego nabywcę. KP

---

Niniejszy tekst ma charakter poradnikowy i nie może być traktowany jako wykładnia prawa wekslowego.


OPINIA
Krzysztof Wilk – doradca prawny specjalizujący się z prawie turystycznym (www.doradca-prawny.com )
Bardzo często stosowaną przez touroperatorów praktyką jest używanie weksli in blanco jako zabezpieczenia roszczeń wynikających z umowy agencyjnej. Agent turystyczny jest de facto zmuszony do podpisania takiego dokumentu, jeżeli chce nawiązać współpracę z danym touroperatorem. Dla tego drugiego weksel in blanco podpisany przez agenta ma ułatwić i przyspieszyć ewentualne egzekwowanie należności wynikających z kwot, które klienci wpłacili agentowi na poczet imprezy turystycznej organizowanej przez touroperatora. Samo zastosowanie weksli in blanco nie jest niczym nieodpowiednim jednak ich treść jest często jednostronna, a ich podpisanie może ściągnąć na agenta spore niebezpieczeństwo. Weksel in blanco może zostać bowiem uzupełniony w sposób niezgodny z umową lub z rzeczywistymi roszczeniami, a agent nie będzie miał możliwości obrony i będzie musiał zapłacić, nawet gdy nie wynika to z zawartych umów.

---

Zapytaj eksperta
Lech Malinowski,
specjalista ds. gwarancji ubezpieczeniowych w biurze brokerskim 





Czy weksel to dobry sposób zabezpieczania interesów firmy?
Weksel jest jednym z lepszych nierzeczowych (osobistych) sposobów na zabezpieczenie wierzytelności. Pozwala wierzycielowi dochodzić roszczenia w szybszym i tańszym postępowaniu sądowym w porównaniu ze sprawami sądowymi wynikającymi z innych umów. Dla wystawcy (czyli dłużnika) weksel może być sposobem na otrzymanie kredytu u swojego kontrahenta i umożliwia dokonanie zapłaty gotówką za zakupione produkty lub usługi dopiero po ustalonym przez strony czasie. 

O czym w żadnym razie nie wolno zapomnieć, podpisując weksel?
Należy pamiętać o tym, że podpisując weksel, godzimy się bezwarunkowo na zapłatę sumy oznaczonej na dokumencie, a podmiotem, który będzie od nas dochodził zapłaty, niekoniecznie będzie ten, komu weksel wręczamy. Zatem już w momencie wystawiania weksla musimy mieć pewność, że faktycznie chcemy spełnić oznaczone na wekslu zobowiązanie w ustalonym terminie. Jeśli wystawiamy weksel in blanco, czyli godzimy się na wpisanie sumy do zapłaty przez wierzyciela, we własnym interesie powinniśmy zawrzeć z nim tzw. umowę wekslową, w której ograniczymy prawo wierzyciela do wypełnienia weksla tylko do określonej kwoty i tylko w przypadku nastąpienia określonych warunków. 

Jaki jest najczęstszy błąd podczas podpisywania weksli?
W przypadku weksli in blanco, spotykam się najczęściej z dwoma poważnymi błędami, wywołującymi negatywne konsekwencje
dla ich wystawców. Po pierwsze: podpisuje się czyste blankiety weksla, które zawierają zbyt małą ilość elementów. Po dostaniu się ich w niepowołane ręce, mogą zostać uzupełnione w dowolny sposób, a obrona wystawcy przed roszczeniem nieuczciwego posiadacza weksla może być niemożliwa, z uwagi na brak możliwości przypisania uzupełnionego blankietu do konkretnej umowy. Należy zatem pamiętać, aby już w momencie podpisana weksla in blanco zawierał on datę wystawienia, określenie wierzyciela (zwanego remitentem) i zawierał klauzulę zakazującą sprzedaży weksla przez indos. Drugim błędem jest podpisywanie umowy wekslowej wyłącznie przez wystawcę i wręczanie jej wierzycielowi. Tymczasem to właśnie wystawca potrzebuje umowy wekslowej, ale podpisanej przez wierzyciela, aby skutecznie się bronić przed ewentualnym wypełnieniem weksla in blanco niezgodnie z zawartym porozumieniem.